Choć kleszcze są niewielkimi pajęczakami odżywiającymi się krwią, ich ugryzienie może wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Na świecie żyje mnóstwo gatunków kleszczy, przy czym dokładniej opisanych zostało 900 odmian tych pasożytów. Co należy wiedzieć o kleszczach, jak się przed nimi chronić i jakie badania wykonać, gdy jednak zastosowana ochrona okaże się nieskuteczna?
Kiedy i gdzie człowiek jest najbardziej narażony na atak kleszcza?
W Polsce kleszcze zamieszkują przede wszystkim lasy (szczególnie mieszane z przewagą gatunków liściastych), łąki, parki i działki rekreacyjne. Szczególnie groźne dla zdrowia ludzkiego są kleszcze pospolite, które na terenie Polski występują najliczniej. Pasożyty te najczęściej atakują człowieka przemieszczającego się po ściółce leśnej czy wśród wysokich traw lub gęstych paproci.
Aktywność kleszczy rozpoczyna się na przełomie kwietnia i marca i trwa do przełomu października i listopada. W zależności od okoliczności pogodowych pajęczaki (wysokie temperatury w stosunku do pory roku, brak opadów śniegu) te mogą bytować nawet do grudnia. Jeżeli chodzi o dobową aktywność kleszcza, to jej szczyt przypada na porę przedpołudniową (pomiędzy godziną 8 a 12) oraz godziny wieczorne (pomiędzy 16 a 20). W ostatnich latach można zaobserwować zmianę klimatu – zimy stają się łagodniejsze, a lata zdecydowanie bardziej wilgotne. Warto przy tym zdawać sobie sprawę z tego, że takie łagodzenie klimatu sprzyja namnażaniu się populacji kleszczy.
Niezwykle ważna jest skuteczna diagnostyka. W tym celu po ukąszeniu można wykonać badanie kleszcza, zaś dalsza diagnostyka z krwi może zawierać badanie testem Elisa oraz Western Blot, a także w celu monitorowania skuteczności leczenia test LTT.
Najgroźniejsze choroby przenoszone przez kleszcze
Kleszcze przenoszą bardzo wiele chorób. Do tych najgroźniejszych i występujących najczęściej można zaliczyć:
- boreliozę, będącą najczęstsza chorobą wywoływaną przez kleszcze. Jednym z jej najbardziej charakterystycznych objawów jest występujący w miejscu ukąszenia rumień. Im wcześniej borelioza zostanie zdiagnozowana tym lepiej, ponieważ nieleczona może doprowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia mięśnia sercowego;
- kleszczowe zapalenie mózgu w większości przypadków przebiega w dwóch fazach. Pierwsza charakteryzuje się objawami grypopodobnymi (w przeciwieństwie do boreliozy nie pojawia się rumień i zapalenie stawów),druga faza pojawia się po około 2-3 tygodniach od ugryzienia – wówczas pojawia się neuroinfekcja, w skrajnych przypadkach może dojść do zaburzeń czucia, utraty pamięci czy niedowładów. Choroba może być zdiagnozowana wyłącznie poprzez badanie krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego, dokładniej oznaczenie przeciwciał klasy IgM;
- anaplazmoza jest chorobą, która w pierwszej kolejności atakuje krwinki białe. Do jej charakterystycznych objawów zalicza się wysoką gorączkę, bóle głowy i bóle mięśniowe. Anaplazmoza diagnozowana jest w badaniach laboratoryjnych;
- tularemia jest chorobą objawiającą się powiększeniem węzłów chłonnych, w skrajnych przypadkach może występować również posocznica (sepsa). Tularemia może był leczona wyłącznie antybiotykami.
Czy można skutecznie obronić się przed ugryzieniem kleszcza?
Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie ugryzienia kleszcza jest omijanie miejsc ich powszechnego występowania. Niestety nie zawsze jest to możliwe. W takim przypadku niezbędne jest zastosowanie środków ochrony osobistej. Przede wszystkim udając się na tereny, gdzie ryzyko występowania kleszczy jest wysokie należy zakładać jasną odzież (lepiej będzie widać poruszającego się po ciele pajęczaka), która możliwie jak najlepiej zakrywa skórę. Odzież powinna być przylegające, a buty posiadać wysoką cholewkę. Poza odpowiednią odzieżą warto zadbać również o zastosowanie odpowiednich repelentów. Wysoką skutecznością wykazują się preparaty zawierające w swoim składzie DEET. Tu jednak należy pamiętać o pewnych ograniczeniach – takie środki nie mogą być stosowane na twarz, dłonie oraz obszary skóry na których występują zmiany chorobowe. Ze względu na swoje działanie należy unikać stosowania preparatów z tą substancją u małych dzieci.
Ugryzienie przez kleszcza – jak sobie z tym poradzić?
Im szybciej kleszcz zostanie usunięty, tym ryzyko zarażenia jedną z chorób jest znacznie mniejsze (najmniejsze ryzyko występuję w ciągu 24 godzin od ukąszenia). Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, że ważne jest prawidłowe wyciągnięcie pajęczaka – najlepsza będzie do tego pęseta. Miejsce ugryzienia należy zdezynfekować przy pomocy specjalnego środka lub po prostu wody i mydła.
Materiał partnera
