Jak pokazują badania opinii publicznej polskie społeczeństwo z roku na rok staje się coraz bardziej świeckie, a proces ten stopniowo przyspiesza. Przekłada się to też na wzrost liczby osób odchodzących z Kościoła katolickiego, zarówno na gruncie osobistym, jak i formalnym. Dla wielu szczególnie istotny jest ten drugi aspekt odejścia od wiary, zwany powszechnie apostazją. W niniejszym tekście wytłumaczymy wam, czym dokładnie jest apostazja, kto może jej dokonać i jak wygląda przebieg tej procedury.
Apostazja – akt formalnego porzucenia wiary
Przez ostatnie lata w społeczeństwie wyrosło dużo mitów związanych z apostazją. Tak naprawdę procedura ta jest aktem formalnego porzucenia wiary chrześcijańskiej, choć pojęcie to odnosi się także do innych religii takich jak islam czy hinduizm. W polskim kontekście najważniejsza jednak jest apostazja w katolicyzmie. Wbrew powszechnej opinii procedura ta nie ma związku z działalnością organów państwowych i pozostaje wewnętrzną sprawą Kościoła katolickiego. Choć apostazja jest wydarzeniem formalnym, w całości dotyczy ona jedynie kościelnej biurokracji, a aktualnie w Polsce nie istnieje żaden skuteczny sposób na całkowite wypisanie się z Kościoła katolickiego, który nawet pomimo apostazji może przechowywać i obracać naszymi danymi osobowymi (zgodnie z unijnym rozporządzeniem RODO i Ustawą o ochronie danych osobowych).
Fakty na temat apostazji
Skuteczne dokonanie apostazji wcale nie wyklucza ze wspólnoty katolickiej, a Kościół traktuje apostatów jako katolików, którzy na własne życzenie nałożyli na siebie ekskomunikę. Z tą ostatnią wiąże się zakaz uczestniczenia w sakramentach (np. bierzmowaniu) oraz szeroko pojętym życiu Kościoła. Warto też zaznaczyć, że po dokonaniu apostazji Kościół jedynie zaznacza ten fakt w księgach parafialnych, a żadne informacje na temat chrztu czy danej osoby nie są usuwane. Wiąże się to z możliwością odwrócenia procesu apostazji – w przypadku chęci ponownego dołączenia do Kościoła apostata ma taką możliwość pod warunkiem uzyskania ordynariusza swojej diecezji oraz odprawienia odpowiedniej pokuty.
Kto może dokonać apostazji?
Apostazji może dokonać każda osoba będąca katolikiem w rozumieniu Kościoła katolickiego. Innymi słowy niezbędne jest posiadanie chrztu odnotowanego w aktach kościelnych oraz… pełnoletność. Ta ostatnia jest bardzo ważna, bo daje ona pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych we własnym imieniu, bez której przejście przez procedurę (nawet za zgodą rodziców) jest zwyczajnie niemożliwe.
Jako jest przebieg procedury apostazji w Polsce?
By dokonać apostazji w Polsce niezbędne jest zaniesienie podpisanego oświadczenia woli do kancelarii parafialnej w miejscu zamieszkania. Konieczne jest posiadanie ze sobą aktu chrztu oraz dowodu osobistego – księża są zobowiązani do potwierdzenia tożsamości osoby składającej oświadczenie woli. Na miejscu, w kancelarii parafialnej, proboszcz podpisuje aktu wystąpienia z Kościoła i wysyła jeden egzemplarz do kurii, gdzie prowadzone są dalsze formalności. Następnie należy uzyskać w parafii nowe świadectwo chrztu, na którym znajduje się informacja o dokonaniu apostazji. Podczas rozmowy z proboszczem należy spodziewać się osobistych pytań o powody wystąpienia z Kościoła, a także prób przekonywania do powrotu. Apostata nie ma jednak obowiązku ustosunkowywać się do słów księdza i może zachować milczenie.
Krytyka procedury apostazji w Polsce
Wiele osób sceptycznych wobec działań Kościoła krytykuje przebieg apostazji. Zwracają oni uwagę na nadmiar formalności biurokratycznych związanych z przebiegiem procedury, a także jej nieskuteczność w kontekście formalnym. Zdaniem części krytyków brak możliwości prawnego (tj. odnotowywanego przez państwo) wystąpienia z Kościoła katolickiego łamie prawo do wolności wyznania zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, a brak możliwości usunięcia danych osobowych stoi w sprzeczności z prawem do prywatności. Warto też zauważyć, że apostaci są wciąż liczeni jako katolicy w badaniach Głównego Urzędu Statystycznego, co bez wątpienia zaburza prawdziwy obraz religijności Polaków.
Choć apostazja nie ma żadnego wpływu prawnego na aktualną rzeczywistość, dla coraz większej liczby osób stanowi ona sposób na manifestację ich światopoglądu i krytycznego podejścia wobec Kościoła katolickiego. Dostęp do rzetelnej wiedzy na temat procedury wystąpienia z Kościoła katolickiego oraz coraz większa liczba inicjatyw czy ugrupowań zachęcających do dokonywania apostazji skutecznie przyczyniają się do jeszcze szybszej laicyzacji polskiego społeczeństwa.
TBO
