Reportaż to gatunek, który powstał w drugiej połowie XIX wieku co było naturalną konsekwencją bardzo dynamicznego rozwoju prasy w tamtym czasie. To jedyny gatunek, który oddaje rzeczywistość tak dosadnie poprzez zaangażowanie autora w wydarzenia, które opisuje, których jest przypadkowym bądź nie świadkiem lub zna je z relacji innych świadków lub ze sprawdzonych źródeł i dokumentacji. Warto zwrócić uwagę na reportaż wojenny, niewątpliwie najcięższy jeżeli chodzi o tematykę tego gatunku. Poniżej przedstawiam kilka tytułów, po których sięgniecie gwarantuje spojrzenie na piekło wojny okiem zwyczajnego człowieka, często biernego jej obserwatora, jest to niewątpliwie zupełnie inny przekaz niżeli w relacjach telewizyjnych czy prasie – na pewno dużo bardziej osobisty i skoncentrowany na człowieku.
Z polskiego podwórka
Wśród nazwisk autorów jeżeli chodzi o reportaż nie może nie pojawić się Ryszard Kapuściński, autor jak najbardziej słusznie określany przydomkiem „cesarz reportażu” , należący do czołówki najczęściej tłumaczonych polskich autorów na świecie. „Wojna futbolowa” to cykl reportaży, który ukazał się w formie książki w roku 1978 gdzie Kapuściński opisuje przemiany, jakie zachodziły w latach 60-tych oraz 70-tych w krajach trzeciego świata głownie kierując swoje spojrzenie na Afrykę oraz Amerykę Południową.
Tytułowa woja futbolowa to krótkotrwały konflikt zbrojny z 1969 roku pomiędzy Hondurasem a Salwadorem, który wybuchł po przegranym przez Honduras meczu eliminacji do mistrzostw świata w piłce nożnej, które odbywały się w następnym roku w Meksyku. Wynik meczu był oczywiście tylko pretekstem ponieważ stosunki między oba krajami były już od dawien dawna bardzo niespokojne i napięte co Kapuściński oczywiście zaznacza.
Pobyt Kapuścińskiego w Ameryce Łacińskiej uświadomił mu znaczenie futbolu w tamtejszej kulturze, to nie tylko sport ale przede wszystkim część latynoamerykańskiej tożsamości narodowej, wielka emocja, która powoduje samobójstwa po przegranym meczu, fale euforii po wygranym ale i konflikty a nawet doprowadza do wojny jak pokazuje przykład tego reportażu. Granica między futbolem a polityką bywa bowiem bardzo cienka.
Kolejnym nazwiskiem, które należy wymienić obok Kapuścińskiego jest Wojciech Jagielski, którego mistrzem zresztą i inspiracją był Ryszard Kapuściński. „Wszystkie wojny Lary” to opowieść, która ukazuje nam zupełnie inną perspektywę reportażu. Jagielski oddał karty swojej książki bohaterce i po prostu pozwolił jej mówić a jej opowieść to poruszające świadectwo ale również akt oskarżenia. Reportaż Jagielskiego to historia Lary, kobiety, żony, aktorki ale przede wszystkim matki, która próbuje chronić synów przed radykalizmem, fanatycznym postrzeganiem religii oraz wojną. Lara aby ocalić swoich synów wyrusza w podróż z Gruzji do Syrii, chce zrozumieć również dlaczego synowie pomimo szansy na spokojne życie w Europie wybrali losy bojowników walczących w imieniu Allaha. Przejmująca opowieść o sile macierzyństwa ale również o sile człowieczeństwa w ogóle, historia żony i matki, w której odbijają się losy wszystkich kobiet, które tracą swoich bliskich bezpowrotnie.
Po sąsiedzku
Swietłana Aleksijewicz to kolejna reportażystka, której nie wypada nie znać, choć reportaż nie jest jedynym gatunkiem, którym zajmuje się w swojej karierze literackiej. W swojej twórczości porusza głównie tematy II wojny światowej, radzieckiej interwencji w Afganistanie, katastrofy w Czarnobylu ale również tematy czysto społeczne jak samobójstwa, bezdomność. „Ostatni świadkowie. Utwory solowe na głos dziecięcy „ to wspomnienie II wojny światowej dzieci różnych wschodnich narodowości: rosyjskich, białoruskich, ukraińskich, żydowskich, tatarskich, łotewskich, cygańskich, kozackich, uzbeckich, ormiańskich, w których pamięć wojny pozostaje żywa do dnia dzisiejszego. To oddanie głosu najmłodszym, bezbronnym istotom, których dorośli powinni chronić przed okrucieństwem, głodem, cierpieniem i śmiercią, tym których historie do tej pory nie były ważne ponieważ byli tylko szarą masą ludności cywilnej. Autorka w poruszający sposób oddaje traumę tych przeżyć, które determinują losy człowieka do samego końca.
Oto trzy różne spojrzenia na wydarzenia wojny, każde poruszające i zostawiające refleksję w czytelniku, taka bowiem powinna być lektura każdego reportażu.
PKU
